بیم دتکتور چیست؟ بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی یک المان در سیستم اعلام حریق است که می‌تواند با قابلیت‌های ویژه خود بر بسیاری از محدودیت‌های که دتکتور دود نقطه‌ای دارد غلبه کند. بیم دتکتور لیزری (Beam Detector) به دلیل سطح پوشش وسیع (منطقه تحت محافظت) و همچنین عدم نیاز به کابل‌کشی و لوله‌کشی (در کل فضا) یکی از بهترین راهکارهای اعلام حریق جهت حفاظت از صنایع و سوله‌های وسیع با ارتفاع زیاد می‌باشد. در این مقاله از زینت به بررسی عملکرد بیم دتکتور پرداخته و سپس انواع آن را بررسی می‌کنیم.
بیم دتکتور چیست؟
بیم دتکتور (Beam Detector) یکی از پرکاربردترین انواع دتکتورهای دودی خطی است که در سیستم های اعلام حریق بکار برده می‌شود. از بیم دتکتور برای تشخیص و اعلام حریق در سوله‌ها، انبارها و محل‌های با سقف بلند استفاده می‌شود. نام دیگر بیم دتکتور، دتکتور لیزری است.
بیم دتکتور سطح وسیعی از منطقه را پوشش می‌دهد و نیاز به کابل کشی و لوله کشی ندارد. همه این موارد باعث شده که برای حفاظت از صنایع و سوله‌های وسیع با ارتفاع بالا مناسب باشد و همچنین نسبت به دیگر انواع دتکتورها کاربردی‌تر باشد.
بیم دتکتور تندا انگلستان مدل TX7130
انواع بیم دتکتور
انواع آشکارساز دود خطی از نظر ساختار و نوع کارکرد به سه دسته فرستنده و گیرنده، انعکاسی و نسل جدید چند فرستنده و گیرنده ( آنالیز محیط و پردازش تصویر) تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱. بیم دتکتور فرستنده گیرنده:
دارای دو بخش مستقل فرستنده و گیرنده است. فرستنده در یک‌طرف و گیرنده در طرف دیگر فضای تحت حفاظت (دقیقا در مقابل آن) قرار می‌گیرد. در حالت عادی (بدون حریق) فرستنده دائما سیگنال مادون قرمزی را به سمت گیرنده ارسال می‌کند.
تا زمانی که سیگنال مادون قرمزی توسط گیرنده دریافت می‌شود شرایط عادی است. در صورتی که آتش‌سوزی رخ دهد و دود ناشی از آن به این اشعه برخورد کند، میزان نور مادون‌قرمز دریافتی توسط گیرنده تغییر پیدا کرده و گیرنده این تغییر ایجادشده را به‌عنوان حریق در نظر می‌گیرد.
۲. بیم دتکتور انعکاسی:
در نوع انعکاسی، در یک سمت فضای تحت حفاظت، هد آن داخل یک محفظه و در سمت دیگر فضا، رفلکتور قرار دارد. در حالت عادی سیگنال‌ها توسط هد به رفلکتور ارسال و پس از برخورد با رفلکتور به بیم بازگردانده می‌شود. تا زمانی که این عمل ادامه دارد این نوع دتکتور شرایط را عادی گزارش می‌نماید. با وقوع آتش‌سوزی و قرار گرفتن دود در مسیر ارسال اشعه، میزان نور دریافتی کاهش‌یافته و این حالت را آتش‌سوزی در نظر می‌گیرد.
یکی از برتری‌های مدل انعکاسی نسبت به نوع فرستنده گیرنده عدم نیاز به کابل‌کشی در سمت مقابل سالن می‌باشد که باعث کاهش کابل‌کشی و هزینه می‌گردد. البته محدودیت‌هایی نیز نسبت به نوع فرستنده گیرنده وجود دارد ازجمله در فضاهایی که معماری داخلی آن‌ها شیشه‌ای می‌باشد نصب و راه‌اندازی نوع انعکاسی سخت‌تر است همچنین برای انبارهایی که بر روی سقف آن‌ها شبکه خرپا وجود دارد، به دلیل برخورد و بازتاب اشعه ارسالی نوع انعکاسی احتمال بروز هشدار کاذب افزایش می‌یابد.
۳. نسل جدید بیم دتکتورها (آنالیزگر محیطی)
به تازگی کمپانی تلنتوم انگلستان که محصولات فایرری (آشکارساز دود خطی رفلکتوری، فرستنده و گیرنده و ضد انفجار) را تولید کرده و برترین تولید کننده بیم دتکتورهای مختلف در جهان است، محصولاتی جدیدی به نام او اس آی دی (اوسید) OSID را روانه بازار کرده این محصول جدید به جای استفاده از اشعه مادون قرمز برای شناسایی دود از پرتو مادون قرمز و ماوراء بنفش توأماً استفاده کرده و با پردازش تصویر فضای تحت پوشش را مورد آنالیز قرار می‌دهند.
کاربرد بیم دتکتور
بیم دتکتورها کاربرد فراوانی دارند و می‌توان در جاهای مختلف از آن‌ها استفاده کرد.
- مراکز خرید، مراکز تفریحی ورزشی
- موزه ها و ساختمان های تاریخی
- نمایشگاه ها، سالن های کنفرانس
- فرودگاه ها، آشیانه هواپیما
- کارخانه های تولیدی، انبارها، مساجد
مزایای بیم دتکتور چیست؟
استفاده از بیم دتکتور مزایای زیادی دارد که عملکرد آسان، ظاهر زیبا، تعمیر و نگهداری آسان تنها بخشی از آنهاست. از دیگر مزایای بیم دتکتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محدوده وسیع تحت پوشش
- نصب و راه‌اندازی سریع و آسان
- ایده‌آل برای مناطق مرتفع و با دسترسی مشکل
- کاهش کابل کشی
- تعویض هوا
- نداشتن آلارم کاذب
- امکان تست داخلی
- دارای سیستم کنترل از راه دور
- قابلیت تنظیم حساسیت از راه دور
معایب بیم دتکتور چیست؟
بیم دتکتورها دارای معایبی هم هستند. احتمال خطا یا درست عمل نکردن بیم دتکتور در شرایط آب وهوایی نامناسب وجود دارد. کارایی و عملکرد بیم دکتورها در شرایط محیطی مانند رطوبت، یخ زدگی، باران، برف، دمای بالا و مه دچار تداخل می‌شود و ممکن است باعث ایجاد هشدارهای کاذب گردد.
نحوه عملکرد بیم دتکتور چیست؟
بیم دتکتور، دارای یک قسمت فرستنده (TX) می باشند که اشعهای (مادون قرمز) به سمت قسمت دیگر آن یعنی گیرنده (RX) می فرستد. این دو بخش باید در مقابل هم نصب شوند.
اما در صورت وقوع حریق، دود حاصله از آتش سوزی با اشعه ارسالی از فرستنده برخورد می‌کند و به این صورت این هشدار دهندده حریق را شناسایی می کند.
زمانی که بیم دتکتور را نصب و تنظیم کردیم و فرستنده برای اولین بار روشن شد، دستگاه سطح سیگنال نوری دریافتی را به عنوان نقطه مرجع خود ثبت می کند. با جمع شدن گرد و غبار توان سیگنال نوری کاهش پیدا می کند.
خود فرستنده بیم دتکتور می‌تواند آلودگی را جبران کند؛ اما زمانی که میزان آلودگی از یک حد مشخص بگذرد، دستگاه دیگر قابلیت جبران آن را نداشته و شرایط موجود را به عنوان خطا تشخیص داد.
شعاع پوشش دهی بیم دتکتور طبق ضوابط آتش نشانی 1403
شعاع پوشش دهی بیم دتکتور، محدوده ای است که پرتو نوری آن بدون قطع طی می کند. این محدوده بر اساس پارامترهای مختلفی مانند نوع دتکتور لیزری، ارتفاع نصب، زاویه نصب و وجود موانع در مسیر پرتو نوری تعیین می شود.
- 1. بیم دتکتورها در انواع مختلفی مانند لیزری، مادون قرمز، و ماورا بنفش تولید می شوند. هر نوع بیم دتکتور دارای محدوده پوشش دهی مخصوص به خود است. به عنوان مثال، بیم دتکتورهای لیزری دارای محدوده پوشش دهی بیشتری نسبت به بیم دتکتورهای مادون قرمز هستند. به عنوان مثال، یک بیم دتکتور لیزری با ارتفاع نصب 4 متر و زاویه نصب 10 درجه، دارای محدوده پوشش دهی حدود 20 متر است.
- 2. ارتفاع نصب بیم دتکتور نیز بر محدوده پوشش دهی آن مؤثر است. به عنوان مثال، بیم دتکتورهایی که در ارتفاع بالاتری نصب می شوند، دارای محدوده پوشش دهی بیشتری هستند.
- 3. زاویه نصب بیم دتکتور نیز بر محدوده پوشش دهی آن مؤثر است. به عنوان مثال، بیم دتکتورهایی که با زاویه کمتری نصب می شوند، دارای محدوده پوشش دهی بیشتری هستند.
- 4. وجود موانع در مسیر پرتو نوری بیم دتکتور، می تواند بر محدوده پوشش دهی آن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر در مسیر پرتو نوری دتکتور لیزری، یک دیوار یا تیرچه وجود داشته باشد، محدوده پوشش دهی آن کاهش می یابد.
در ضوابط آتش نشانی 1402، برای هر نوع دتکتور دود خطی، شعاع پوشش دهی استانداردی تعیین شده است. این شعاع پوشش دهی، در شرایط ایده آل و بدون وجود موانع در مسیر پرتو نوری، قابل دستیابی است.
عوامل موثر در قیمت بیم دتکتور
- برد بیم دتکتور
- نوع بیم دتکتور
- کنترلر آشکار ساز دود خطی
- گارانتی و خدمات پس از فروش بیم دتکتور
- درجه حفاظت تجهیز بیم دتکتور
قیمت بیم دتکتور: در بازار ایران به عوامل مختلفی از جمله نوع دتکتور، برند سازنده، برد دتکتور و سایر ویژگی‌های آن بستگی دارد. از جمله:
برد بیم دتکتور: (40، 80 و 100متر یا بیشتر) هر چه برد بیشتری وجود داشته باشد، قیمت آن نیز بیشتر می شود.
نوع بیم دتکتور: مدل فرستنده و گیرنده و یا رفلکتوری در قیمت دتکتور لیزری تغییر ایجاد می کند.
کنترلر بیم دتکتور: کنترلر یک ویژگی بیم دتکتور به حساب می آید که باعث افزایش قیمت آن می شود ولی از جهت دیگر دتکتوری که دارای کنترلر می باشد، هزینه نصب و راه اندازی کم تری دارد.
گارانتی و خدمات پس از فروش بیم دتکتور: طراحی، مشاوره آتش نشانی، نصب بیم دتکتور و زمان گارانتی در قیمت دتکتور پرتو نوری تاثیر گذار است.
درجه حفاظت تجهیز بیم دتکتور: شرایط محیطی و نوع کاربری در قیمت آن نیز تاثیر دارد.
